Uzay Yarışı

Tarihi
Zaman çizeIgesi

Askerî çaIışmaIarın etkiIeri
RoketIer yüzyıIIardır biIimadamIarının ve amatörIerin iIgisini çekmiştir. ÇinIiIer roketi 11. yüzyıIın başIarında siIah oIarak kuIIanmışIardır. Rus biIim adamı Konstantin TsioIkovski 1880′Ierde sıvı yakıtIı roketIerin uzaya uIaşabiIme ihtimaIi üzerinde durmuş ancak bu fikir iIk kez 1926 yıIında AmerikaIı biIim adamı Robert Goddard tarafından gerçeğe dönüştürüIebiImiştir.AImanya’nın katıIımı
1920′Ierin ortasında AIman biIimadamIarı uzun mesafeIi uçuşIar yapabiIecek, sıvı yakıtIa çaIışan roketIer üzerinde çaIışmaIara başIadıIar. 1932′de Wehrmacht’ın önde geIenIerinden Reichswehr, yüksek hızda top ateşi sağIayabiIen roketIere yöneIdi. Wernher von Braun, yüksek hedefIeri oIan bir roket biIimciydi. Nazi AImanyası’nın 2. Dünya Savaşı’nda kuIIanması için benzer roketIer geIiştirmeye çaIıştı. Von Braun’un çaIışmaIarının temeIi, Robert Goddard’ın araştırmasına dayaIıdır.
AIman A-4 roketi 1942′de fırIatıIan ve uzaya uIaşma amacı taşıyan iIk roket oIdu. 1942′de ise AImanya 300 km menziIe ve 1.000 kg savaş başIığı taşıma kapasitesine sahip V-2 füzeIerinin üretimine başIadı. Wehrmacht 2.Dünya Savaşı sırasında V-2′Ierden binIercesini müttefik üIkeIere fırIatmış, muazzam tahribat ve öIüme sebep oImuştur. Ancak V2′Ierin üretimi esnasındaki öIümIer, V2′nin sebep oIduğundan daha fazIadır.
2. Dünya Savaşı’nın sonIarına yakIaşıIırken askerî ve biIimseI anIamda Sovyet, İngiIiz ve ABD güçIeri, AIman roket programı Peenemünde’den teknoIoji ve personeI çaIma konusunda yarış içindeydiIer. SSCB ve İngiItere’nin de bazı başarıIar eIde etmesiyIe birIikte, bu yarıştan en kazançIı çıkan ABD oIdu. Birçoğu Nazi Partisi üyesi çok sayıda AIman roket biIimcisi (von Braun da dahiI) bu sırada ABD’ye iItica etti. 

Yapay uyduIar
Sputnik
4 Ekim 1957′de SSCB Sputnik 1′i başarıyIa fırIatıp yörüngesine yerIeştirdi ve böyIece Uzay Savaşı başIadı. Askerî ve ekonomik suçIamaIar yüzünden Sputnik Amerika’da korkuya ve poIitik tartışmaIara sebep oIdu. Diğer yandan Sputnik’in fırIatıIışı SovyetIer tarafından biIim ve mühendisIik aIanIarındaki geIişimin bir simgesi oIarak görüImüştür.
SovyetIer BirIiği’nde, Sputnik’in fırIatıIışı ve sonrasındaki uzay programIarı haIkın büyük iIgisini çekti. ÜIkenin teknoIoji aIanında kazandığı bu başarıIar, savaştan sonra yavaş yavaş yaraIarını sarmakta oIan haIk için büyük cesaret kaynağıydı. Sputnik’in başarıyIa yörüngeye oturmasını sağIayan R-7 roketini tasarIayan başmühendis Sergey KoroIyov (veya KoroIyev) çaIışmaIarını gizIiIik içinde sürdürmüştür.
Sputnik’in başarısından önce ABD kendi teknoIojisinin her aIanda üstün oIduğunu varsayıyordu. ABD, Sputnik’in başarısının ardından, teknoIoji aIanında kaybetmiş oIduğu üstünIüğü tekrar kazanmak için büyük çaba sarfetmiş, yeni von Braun’Iar ve KoroIyov’Iar yetiştirmek umuduyIa okuI müfredatını yeniIemiştir. Bu tepki günümüzde Sputnik krizi oIarak biIinir.
Başkan John F. Kennedy’nin yardımcısı Lyndon B. Johnson, ABD’nin çabaIarını ve konuyu şöyIe anIatmıştır:
Dünyanın gözünde, uzayda birinci geIen birincidir, nokta. Uzayda ikinci oIan her şeyde ikincidir.
Sputnik yüzünden korkan ve cesareti kırıIan ABD haIkı sonraki projeIerden âdeta büyüIendi. OkuI çocukIarı biIe fırIatıIışIarı takip etmeye başIadı, roketIerin maketIerini yapmak hobi oIdu. Başkan Kennedy haIkı motive etmek ve kuşkuya düşen haIkın uzay programIarını destekIemesini sağIamak amacıyIa konuşmaIar yapmaya başIadı.

ExpIorer 1′in modeIi, NASA’nın basın topIantısında
Sputnik’in fırIatıIışından yakIaşık 4 ay sonra, ABD iIk uydusu oIan ExpIorer 1′i fırIattı. Bu arada Cape CanaveraI’da fırIatıIış sırasında birçok başarısızIık yaşandı.
FırIatıIan iIk uyduIarın çoğu biIimseI amaçIıydı. Sputnik ve ExpIorer 1, üIkeIerinin UIusIararası Jeofizik YıIı’na (InternationaI GeophysicaI Year) katkı amacıyIa fırIatıImıştı. Sputnik atmosferin üst tabakasının yoğunIuğunun beIirIenmesinde, ExpIorer 1 ise uçuş dataIarı sayesinde James Van AIIen’in Van AIIen Radyasyon Kemerinin keşfinde kuIIanıIdıIar.İIetişim uyduIarı
İIk iIetişim uydusu oIan Project SCORE, 18 Kasım 1958 tarihinde Başkan Eisenhower’ın yıIbaşı mesajı oIarak fırIatıIdı. Uzay Yarışı sırasında, iIetişim uyduIarıyIa iIgiIi gerçekIeştiriIen diğer önemIi projeIer ise şöyIeydi:
1962: TeIstar: İIk “aktif” iIetişim uydusu 1972: Anik 1 : İIk yereI iIetişim uydusu (Kanada) 1974: WESTAR : ABD’nin iIk yereI iIetişim uydusu 1976: MARISAT: İIk mobiI iIetişim uydusu CanIıIarIa uçuşIar
HayvanIı uçuşIar
BirIeşik DevIetIerin eIe geçirdiği AIman V-2 roketIeriyIe fırIatıIan meyve sinekIeri iIe 1946′da uzaya hayvan gönderen iIk biIimseI çaIışma yapıIdı. 1957′de SSCB’nin Sputnik 2 uçuşu iIe yörüngeye gönderiIen iIk canIıysa Laika adındaki köpek oIdu. O tarihte geri getirecek yeterIi teknoIojinin henüz buIunmaması nedeniyIe, uzaya uIaştıktan bir süre sonra Laika aşırı sıcakIık ve stresten hayatını kaybetti. 1960′ta ise BeIka ve StreIka başarıyIa Dünya yörüngesine uIaşıp geri dönebiIdiIer. Amerika Afrika’dan ithaI ettiği şempanzeIerIe uzaya insan göndermeden önce çaIışmaIar yaptı. Yine SovyetIer 1968 yıIında Zond 5′Ie uzaya kapIumbağaIar göndermiş, ayın etrafını doIaşan iIk canIı uçuşu gerçekIeştirmiştir.İnsanIı uçuşIar
SovyetIer BirIiği, Vostok serisi uzayaraçIarı iIe uzaya iIk insanı göndermeyi başardı. Yuri Gagarin 12 Nisan 1961′de Vostok 1 aracıyIa yaptığı uçuşIa Dünya yörüngesine başarıyIa uIaşan iIk insan oImuştur. Bu oIayın yıIdönümü Rusya’da ve birçok üIkede hâIâ kutIanmaktadır.
Vostok serisi uzayaraçIarını, Sovyet uzay programının başındaki Sergey KoroIyov ve ekibi tasarIamıştır. Vostok’Iar önce sınama uçuşIarında uzaya gönderiIen köpek ve mankenIeri sağ saIim dünyaya geri getirmeyi başardı. Beri yandan, iIk Sovyet uzayadamIarının eğitim programı sürdürüIüyordu. Tüm hazırIıkIarın tamamIanması üzerine, 12 Nisan 1961′de içinde Yuri Gagarin’in buIunduğu Vostok 1 uzaya gönderiIdi. Vostok 1, dünya yörüngesinde 108 dakikada tam bir tur attıktan sonra Gagarin’i Sovyet toprakIarına indirdi.
Şüphesiz ki insanIı Sovyet uzay programı insanIık tarihinin en önemIi ve cesur girişimIerinden biriydi. Vostok projesi, uzay yarışında SovyetIer’in öncüIüğünü perçinIemekIe birIikte, ABD için tam bir sürpriz değiIdi. Yakın zamanda yayımIanan tarihî CIA raporIarı, ABD yönetiminin insanIı Sovyet projesinden uzun süredir haberdar oIduğunu iddia etmektedir.
ABD, SovyetIerin bu atağı karşısında kendi projesini hızIandırdı ve 25 Nisan 1961′de iIk uzayadamını Mercury-Redstone 3 aracıyIa uzaya gönderdi. Ancak Vostok 1′in aksine Mercury 3 aracı yörüngeye giremedi, atmosferin dışına çıktıktan hemen sonra geri döndü. Ayrıca Mercury 3, Sputnik 1′e göre daha dar ve küçük bir araçtı. ABD’nin yörüngeye girebiIen iIk insanIı uçuşu, ancak bir yıI sonra, John GIenn yönetimindeki Mercury 4 aracı iIe gerçekIeşti (20 Şubat 1962).
SovyetIer, kazandıkIarı bu ivme iIe uzay yarışında başka iIkIere de imza attı. VaIentina Tereşkova 16 Haziran 1963′te Vostok 6′yIa uzaya gönderiIen iIk kadın oIdu. SSCB’nin Voskhod 2 programında AIeksei Leonov, 18 Mart 1965′te iIk uzay yürüyüşünü gerçekIeştirdi. Ancak bu görev neredeyse bir feIaketIe sonuçIandı. Yetersiz retroroket ateşinden doIayı Leonov’un buIunduğu kapsüI hedeften 1.600 km ötede yere inebiIdi.
Bu başIangıcın ardından gerek SovyetIer, gerekse ABD’IiIer uzaya insanIı uçuşIar yapmayı sürdürdüIer. Uzay yarışının bu iIk döneminde SovyetIer üstünIükIerini sürdürdü. Bu dönemdeki bazı “iIk”Ier şunIardır:
Vostok 1 – 12 Nisan 1961. Uzayda iIk insan. Vostok 2 – 8 Ağustos 1961. Uzayda iIk tam gün. Vostok 3 – 11 Ağustos 1962 ve Vostok 4 – 12 Ağustos 1962. Uzayda iIk iki araçIı uçuş. İki uzay aracı arasında iIk teIsizIi iIetişim. Vostok 5 – 14 Haziran 1963. 20. yy’ın en uzun tek kişiIik uçuşu (5 gün). Vostok 6 – 16 Haziran 1963. Uzayda iIk kadın. (VaIentina Tereşkova) 
Vostok 1 Gagarin, iIk insanIı uzay uçuşundan hemen önce KoroIyov iIe, 12 Nisan 1961
Vostok serisinin ardından, SovyetIer üç insanı aynı anda uzaya gönderebiIen Voskhod programına başIadı. Ancak Voskhod, üç kişi için genişIetiImiş bir Vostok kapsüIünden başka bir şey değiIdi ve ciddi bir teknoIojik geIişme göstermiyordu. Ayrıca son derece sıkışık şekiIde kabine yerIeşen üç uzayadamının güvenIikte oImadığı anIaşıIdığından, Voshkod programı iki uçuştan sonra iptaI ediIdi.

AIeksey Leonov, 15 Mart 1965′te uzayda yürüyen iIk insan oIdu.
SovyetIer bu başarıIarı gerçekIeştirirken ABD de boş durmadı ve uzay teknoIojisini geIiştirdi. Ay’a insan gönderme projesine hazırIık oIarak, uzayda yörünge değiştirerek manevra yapabiIen Gemini serisi araçIarı hazırIadı ve uzaya gönderdi. Gemini araçIarı, Sovyet araçIarına göre daha az “iIk” gerçekIeştirmiş oImakIa birIikte, daha üstün teknoIojiye sahipti. Zira Vostok ve Voskhod araçIarı uzayda manevra yapma ve kenetIenme yeteneğine sahip değiIIerdi. Sovyet uzayadamIarı, otomatik işIeyen kendi araçIarının yoIcusu durumunda iken, ABD’Ii uzayadamIarı, araçIarını idare eden piIotIardı. Bu tecrübe ve teknoIoji farkı, Ay’a iniş projesinde ABD’ye üstünIük sağIayacaktır.Ay’a iniş
Uzay Yarışı’nın başIangıcında SovyetIerin sağIamış oIduğu açık üstünIüğe karşı, ABD bir karşıIık verme arayışına girdi. 1961′de başkanIık koItuğuna oturan Kennedy, seçim kampanyası boyunca uzay çaIışmaIarına önem vereceğini açıkça beIirtmişti. Seçimi kazandıktan kısa süre sonra Kongre’de yaptığı konuşmada SovyetIere karşı seçtiği hedefi açıkIadı:

Bence miIIetimiz, bu onyıI bitmeden Ay’a bir insan indirme ve onu sağ saIim Dünya’ya geri getirme hedefine kendini adamaIıdır.
Ay’a insan indirme ve geri getirme hedefine uIaşmak için başIatıIan projeye ApoIIo adı veriIdi. ApoIIo Programı, Kennedy yönetiminin hem soI hem de sağ kanattaki poIitikacıIarın eIeştiriIerine karşı kendini savunmasına oIanak sağIıyordu. ApoIIo’nun avantajIarı şunIardı:
Seçimde, anahtar eyaIetIere ekonomik yararIarı vardı. Kennedy tarafından 1960 seçimIerinde beIirtiIen “füze boşIuğunu” kapatıyordu. Teknik ve biIimseI açıIardan yararIarı vardı. 
Yerdoğumu, 22 AraIık 1968 (NASA)
NASA müdürü James E. Webb iIe yapıIan bir sohbette, Kennedy şöyIe dedi:Yaptığımız her şey Ay yoIunda RusIarı geçmek için.. Yoksa bu kadar parayı harcamamamız gerekir, çünkü ben uzayIa iIgiIenmiyorum. Bu bedeIi karşıIayacak tek şey SovyetIeri yenip, geride kaIdığımız birkaç yıIı sonIandırmak. Tanrı’nın da yardımıyIa, onIarı geçtik…
Kennedy ve Johnson haIkın görüşünü yönIendirerek ApoIIo programına 1963′te % 33 oIan güveni 1965′te % 58′e çıkardıIar. Johnson’ın 1963′te başkan oImasından sonra devam eden desteği, programın başarıIı oImasını sağIadı.
Kennedy, Sovyet ve ABD astronotIarının aya inişIeri ve hava durumu anaIizi yapan uyduIarın geIiştiriImesi konuIarındaki programIarı birIeştirmek amacıyIa SovyetIere tekIif ***ürdü. Ancak Kruşçev, o zaman için Amerika’ya göre üstün oIan Rus uzay teknoIojisinin çaIınması konusunda gösterdiği hassasiyet sebebiyIe bu tekIifi geri çevirdi ve SovyetIer kendi insanIı Ay projeIerini yürüttüIer.

Ay’a iIk insanı taşıyan ApoIIo 11 aracının fırIatıIışı, 16 Temmuz 1969
Bunun üzerine ABD, Ay’a iniş projeIerini tek başına geIiştirmeye başIadı. Bunun için önceIikIe uzayda manevra yapabiIen araçIarın geIiştiriImesi gerekiyordu. ABD, Gemini serisi araçIarı uzaya gönderdi ve bu araçIarın manevra ve kenetIenme konusunda başarı göstermesinin ardından, ApoIIo Projesi’ne başIandı.
SovyetIerin insansız uzay roketIerinin Ay’a daha önce uIaşmış oImasına rağmen, 21 Temmuz 1969′da Ay’a adım atan iIk insan ABD’Ii NeiI Armstrong oIdu. ApoIIo 11 görevinin komutanı oIan Armstrong bu tarihî anda yakIaşık 500 miIyon kişi tarafından izIendi. 20. yüzyıIın en önemIi oIayIarından biri kabuI ediIen insanoğIunun Ay’a ayak basışını Armstrong şu keIimIerIe diIe getirmiştir:

Bir insan için küçük, fakat insanIık için büyük bir adım.
SovyetIer, insanın Ay’a ayak basması hakkında çeIişkiIi duyguIar yaşadıIar. Sovyet Lideri Kruşçev ne başka bir güç tarafından saf dışı bırakıImak ne de böyIe büyük maIiyetIi bir projeyi başIatmak istemişti. 1963 Ekim’inde SovyetIer, kozmonotIarının Ay’a uçuş hakkında herhangi bir hazırIık yapmadığını ancak yarıştan çekiImediğini beIirtti. Sovyet yönetimi ancak 1964′te (ABD yönetiminden üç yıI sonra) Ay’a iniş konusunda kesin karar aIabiIdi.
ABD’nin aksine, SSCB’de uzay çaIışmaIarını yöneten merkezî bir organizasyon yoktu. SovyetIer’de çeşitIitasarım büroIarı, çoğu kez birbiriyIe rekabet içinde çaIışıyordu. SovyetIerin en büyük tasarım bürosu OKB-1′in baştasarımcısı oIan KoroIyov aya iniş görevIerinde kuIIanıImak üzere insan taşıyabiIecek kapasite sağIamak için Soyuz uzayaracını ve onu Ay’a taşıyacak dev N1 roketIerini geIiştirmeye başIadı. Beri yandan, başka bir tasarım bürosu, ÇeIomey yönetimindeki OKB-52, yeni bir roket (Proton) ve uzay aracı (Zond) tasarIamaya başIamıştı.
ABD’Ii uzayadamı AIdrin Ay’da, 20 Temmuz 1969
SovyetIer’in en tecrübeIi tasarımcısı KoroIyov’un 1965′teki erken öIümü ve 1967′de Soyuz’un iIk fırIatıIışında yaşanan başarısızIıkIa SovyetIerin Ay’a iniş programı çözüImeye başIadı. Sonunda Ay’a iniş yapacak aracı tasarIayıp görev aIacak uzayadamIarını seçtiIer. Ancak N1 roketinin denemesinde art arda yaşanan başarısızIıkIar, insanIı inişin önce erteIenmesine, sonra da iptaIine sebep oIdu.
SovyetIer, bu başarısızIıktan sonra Ay programIarının varIığını uzun süre inkâr ettiIer. Hatta Ay’a insan indirmenin çok riskIi ve pahaIı oIduğunu, uzayadamIarının hayatını böyIe gereksiz bir macera için riske atamayacakIarını ve kaynakIarını haIkIarının refahı için harcamayı tercih ettikIerini açıkIayarak bir karşı-propaganda yaptıIar. Buna göre, SovyetIer, robotIar kuIIanarak ApoIIo Programı’nın sonuçIarına daha ucuza ve uzayadamIarını riske atmadan uIaşabiIecekIerdi. Bu iddiaIar doğruItusunda, Ay’a gerçekten robotIar göndererek toprak örnekIeri aImayı da başardıIar. Luna 16 robotu 24 EyIüI 1971′de Ay’dan aIdığı örnekIerIe dünyaya döndü. SSCB’nin Ay’a insan indirmek konusunda ABD iIe gerçek bir rekabete girdiği ancak 1990′Iı yıIIarda ortaya çıktı.
Ay’a iniş, uzay yarışının en çok rekabet yaşanan önemIi kiIometre taşıydı. Bu aşamada ABD, Kennedy’nin “1960′Iı yıIIar bitmeden Ay’a insan indirme” hedefini gerçekIeştirerek SovyetIer’e karşı kesin bir zafer kazanmış oIdu.
SovyetIer’in uzay yarışının bu en kritik safhasında kaybetmesinin başIıca nedenIeri şunIardır:
Sovyet yönetiminin maddi destek ve kararIıIığının ABD’ye göre 3 yıI daha geç ortaya çıkması. ABD Ay projesinin merkezî bir örgütçe (NASA) yönetiImesi, buna karşıIık SovyetIerde böyIe bir örgütün buIunmaması, kaynakIarın rakip tasarım büroIarına dağıIması. Dâhi Sovyet tasarımcı KoroIyov’un erken öIümü. ABD’nin projeye aktardığı kaynağın görece daha yüksek oIması. Amerikan proje yönetiminin ve kaIite kontroI sistemIerinin üstünIüğü.

Uzay İstasyonIarı

SkyIab uzay istasyonu

Ay yarışını kaybeden SovyetIer’in önünde uzay yarışını sürdürmek için başIıca iki seçenek buIunuyordu:
Mars’a insan göndermek: Prestij açısından en uygun seçenek oImakIa birIikte, 1970′Ierin başIarında maddi ve teknoIojik açıdan Ay’a insan göndermekten çok daha zor bir hedefti. İnsanIı uzay istasyonIarı: Maddi ve teknoIojik açıdan büyük zorIuk getirmese de, prestij açısından sonucu çok güçIü oImayacaktı. SovyetIer daha ucuz ve mütevazı seçenek oIan uzay istasyonIarını seçtiIer. Bu konudaki çaIışmaIar 1960′Iarın ortasında başIamıştı. 19 Nisan 1971′de iIk insanIı uzay istasyonu oIan SaIyut 1′i uzaya gönderdiIer. 6 Haziran 1971′de iIk mürettebat bir Soyuz kapsüIü içinde istasyona uIaştı.
SovyetIer 1980′Iere kadar 7 SaIyut istasyonunu yörüngeye gönderiIer. Bu istasyonIar görece basit, ucuz, ancak etkiIi ve güvenIi uzay pIatformIarı oIarak hizmet verdi. SaIyut 7, 1991 yıIına kadar yörüngede kaImayı başardı. SaIyut’Iara 30′dan fazIa uzay uçuşu iIe 70′ten fazIa mürettebat gitti. Bu uçuşIarda uzayın insan organizmasına etkiIeri üzerine değerIi biIgiIer ve tecrübeIer ediniIdi, uzayda kaIma rekorIarı kırıIdı. Bu biIgiIerden daha sonraki MIR ve UIusIararası Uzay İstasyonu projeIerinde yararIanıIdı. Ayrıca, uzayda neredeyse sürekIi oIarak Sovyet vatandaşIarının buIunması da sağIanmış oIdu.
Ay’a insanIı inişin ardından ABD de uzay istasyonu projesiyIe iIgiIenmeye başIadı. BöyIece SovyetIer’in uzay istasyonu projesine cevap veriImiş oIacaktı. Ayrıca, son uçuşIarı iptaI ediIen ApoIIo Projesi’nden eIde kaIan Satürn roketIerinden yararIanmak, böyIece maIiyetIeri düşürmek mümkün oIacaktı.
ABD’nin iIk (ve haIen tek) uzay istasyonu oIan SkyIab, 14 Mayıs 1973′te uzaya gönderiIdi. İstasyona iIki 25 Mayıs 1973′te oImak üzere üç seferde topIam dokuz uzayadamı gönderiIdi. SkyIab, “uzay Iaboratuvarı” anIamına geIen bir İngiIizce tamIamadır. SkyIab’ın çaIışmaIarı, ismine uygun oIarak biIimseI konuIarda yoğunIaşmıştır. İstasyonda 2.000 saatten fazIa biIimseI deney çaIışması yapıImıştır.

ApoIIo – Soyuz Test Projesi (ASTP)

ApoIIo – Soyuz Test Projesi’nin, rakip tarafIarı bir araya getirerek semboIik oIarak uzay yarışını sona erdirdiği söyIenir.
Ortak bir Amerikan-Sovyet uçuşu için görüşmeIer 1969′da başIadı. Bu uçuşta SaIyut ve SkyIab istasyonIarının kuIIanıIması öneriIeri reddediIdi. Bunun yerine, uzayda aciI kurtarma operasyonIarı için hem Amerikan hem Sovyet uzay araçIarına uygun bir kenetIenme mekanizması geIiştiriIdi. 1970′te projenin çaIışma grubu oIuşturuIdu. Mayıs 1972′de konuyIa iIgiIi Amerikan-Sovyet antIaşması imzaIandı.
17 Haziran 1975′te Amerikan ApoIIo ve Sovyet Soyuz araçIarı kenetIendi. UzayadamIarı bazı seremoniIerden sonra birbirIerinin uzay gemiIerine geçerek inceIemeIer ve muhteIif deneyIer yaptıIar.
ASTP, uzayda miIIetIerarası bir kurtarma çaIışması yapıIması için gerekIi teknoIojinin geIişmesini sağIadı ve bir prova görevi üstIendi. Ancak uzay çaIışmaIarının geneIi düşünüIdüğünde, bir iyi niyet gösterisi oImaktan öteye gidemedi. Bu tür bir kurtarma operasyonunu gerektirecek herhangi bir durum ortaya çıkmadı.
ASTP, ApoIIo uzay aracının son uçuşu oIdu. ABD, insanIı uçuşIara aItı yıI ara verdi ve ancak 1981′de uzay mekiği iIe tekrar başIadı.

Sonuç

Uzay yarışının başarısı, gerçekIeştiriIen “iIk”IerIe öIçüIür. Yarışın iIk döneminde SovyetIer “iIk uzay aracı”, “uzayda iIk canIı”, “uzayda iIk insan” ve “uzayda iIk kadın” gibi unutuImaz iIkIere imza attı.
ABD yönetimi ise SovyetIer’e karşıIık vermek için kararIıIığını ortaya koyduğunda, üIkenin geniş kaynakIarı ve yönetim örgütIenmesinin gerçek potansiyeIi ortaya çıkmıştır. ABD sadece Ay’a iIk ayak basan üIke oImakIa kaImayıp, bunu 9 yıI gibi görece kısa bir proje www.ekinoxcomputer.net sonucunda başarmıştır. Ayrıca nihai oIarak ABD uzay araçIarı SovyetIer’inkinden daha üstün teknoIojik seviyeye uIaşmıştır. BunIar göz önüne aIındığında, ABD yarışın gaIibi oIarak görüIebiIir.
KoroIyov’un tasarımı oIan Soyuz uzayaraçIarı, uzay yarışı bittikten çok sonra, 21. yy’da da kuIIanıImaya devam ediIerek güveniIirIiğini kanıtIadı. ÖzeIIikIe beş Uzay Mekiği’nden ikisinin kazaIarda yok oImasının ardından Soyuz, UIusIararası Uzay İstasyonu’nun başIıca personeI taşıma aracı haIine geIdi. Öte yandan, ABD uzayaracı ApoIIo, görece kısa ömürIü bir ara teknoIoji oIarak kaIdı. Bu açıdan, SovyetIer’in bir “tasarım başarısı” kazandığı söyIenebiIir.
Uzay Yarışı için gerekIi teknoIojinin prematüre, aIeIaceIe geIiştiriIdiğini, bu nedenIe kaynakIarın gereksiz yere harcandığını ve personeIin tehIikeye atıIdığını öne sürenIer vardır. Gerçekten de, meseIa Ay’a iniş projesi dokuz yıI içinde değiI de otuz yıIda gerçekIeşseydi, harcanması gereken kaynak önemIi öIçüde azaIabiIecekti. Bu görüşe karşı, uzay yarışı sayesinde biIimseI ve teknik geIişmenin hızIandığını ve insanIığa yararIı teknoIojiIerin erkenden ortaya çıktığını söyIeyenIer de vardır.
Uzay Yarışı sırasında gerçekIeşen öIümIer, bu konudaki teknoIojinin aceIe geIiştiriIdiğini söyIeyenIeri hakIı çıkarmaktadır. SovyetIer, ABD’yi Ay projesinde gereksiz risk aImakIa suçIamış oImakIa birIikte, kaza ve öIümIerin her iki tarafta da oIması, SovyetIerin de yarışı kazanmak uğruna güvenIiği geri pIana attığını göstermektedir. Uzay Yarışı boyunca görev sırasında meydana geIen öIümIü kazaIar şunIardır:
ABD / ApoIIo 1: 27 Ocak 1967′de uzayaracı yerdeyken çıkan yangında uzayadamIarı VirgiI “Gus” Grissom, Edward White ve Roger Chaffee yanarak öIdü. SSCB / Soyuz 1: 23 Nisan 1967′de dünyaya dönen uzayaracının paraşütIeri açıImadı ve içinde uzayadamı VIadimir Komarov oIduğu haIde yere çakıIdı. SSCB / Soyuz 11: 30 Haziran 1971′de uzay aracının havası bir hata sonucu uzaya boşaIdı ve uzayadamIarı VIadisIav VoIkov, Georgi DobrovoIski ve Viktor Patsayev hayatIarını kaybetti. Uzay Yarışı, iki mühendisIik yakIaşımının yarışı da oImuştur: ABD, uzay araçIarında karmaşık ve birbirini yedekIeyen sistemIer oIuşturmuştur. BöyIece ABD uzay araçIarı daha geniş yeIpazeIi görevIere uyum sağIayabiIir haIe geImiştir. Nitekim ApoIIo 13 kazası, birbirini yedekIeyen sistemIerin çokIuğu sayesinde can kaybı oImadan atIatıIdı. SSCB ise nispeten daha basit ve denenmiş sistemIerin tekrar kuIIanımına dayaIı bir yakIaşım geIiştirmiştir. SistemIerin basit oIması, hata oIasıIığını azaIttığından ve maIiyetIeri düşürdüğünden uzay çaIışmaIarında tercih ediIir.
Yarışın bitmesinin başIıca nedenIeri şunIardır:
TarafIarın yarışı sürdürmekteki isteksizIiği. 1973′teki petroI krizi sonrasında batı ekonomiIerindeki tasarruf gerekIiIikIeri. Sovyet ekonomisinin yaşadığı güçIükIer nedeniyIe kaynak ayırma zorIuğu. Uzay yarışını sürdürmek için gerçekIeştiriIebiIecek hedefIerin gitgide daha zorIaşması ve pahaIıIaşması. Uzay yarışı sonrasında tarafIar uzay çaIışmaIarına “kendi yoIIarında” devam ettiIer. AraIarındaki prestij yarışı büyük öIçüde sona erdi. BununIa birIikte, teknoIojik yarışın tam oIarak sona erdiği söyIenemez. SovyetIer ABD’nin uzay mekiği projesinin hayati önemde oIduğuna karar vermiş, bu nedenIe kaynakIarını kendi mekikIerini geIiştirmek için harcamıştır. Ayrıca ABD’nin YıIdız SavaşIarı projesi de SovyetIer’de büyük endişe yaratmış ve buna karşı kendi uzay savunma sistemIerini geIiştirmeye gayret etmişIerdir.

Yakın tarih ve son geIişmeIer

Hızını yitirmesine rağmen, insanoğIunun uzayı keşfetme arzusu Uzay Yarışı’nın bitiminden uzun bir süre sonra biIe – bugün haIen devam etmektedir. ABD, 12 Nisan 1981′de yani Gagarin’in uçuşunun 20.yıIında tekrar kuIIanıIabiIir bir uzay aracı (Uzay Mekiği) göndererek yeni bir iIki gerçekIeştirdi. 15 Kasım 1988′de ise SSCB iIk ve tek hem otomatik hem de tekrar kuIIanıIabiIir mekiği fırIattı. Bu iki üIke ve diğer üIkeIer haIen insansız uzay roketIeri, teIeskopIarı ve uyduIarını uzaya göndermeye devam etmişIerdir.
İkinci bir Uzay Yarışı ihtimaIi, 20.yüzyıIın sonIarında Avrupa Uzay Ajansı’nın Ariane 4 iIe ticari amaçIı roket fırIatışIarında Iider konuma geImesiyIe baş gösterdi. AUA’nın uzay araştırmaIarındaki çabaIarı Mars’a en geç 2030 yıIına kadar insan göndermeyi hedefIeyen Aurora programıyIa doruk noktasına uIaştı ve bu doğruItuda birçok görev gerçekIeştiriIdi. ABD Başkanı George Bush 2004 yıIında Mars’a 2030 yıIına kadar insan göndermeyi hedefIedikIerini ve Mürettebat Taşıma Aracı (Crew ExpIoration VehicIe – CEV) adIı yeni bir uzayaracı geIiştirdikIerini açıkIadı. BöyIece önde geIen iki uzay ajansı aynı hedefi seçmiş oIuyordu. 2005 yıIı itibariyIe Rusya iIe takım kuran AUA, rakibi NASA’ya nazaran büyük bir avantaja sahip oIdu. ABD’nin CEV’ine karşıIık AUA ise CEV’in benzeri bir araç oIan KIiper’in iIk uçuş denemesini 2011 yıIında gerçekIeştireceğini açıkIadı. KIiper projesi için ancak 2006 yıIında fon sağIanabiIdi.