KKTC Tarihi
Ada eski çaglarda Hititler’den Eski Mısırlılar’a ve Antik Yunanlar’a birçok medeniyetin yönetimine girmistir. M.Ö. 58 yılında ada Romalılar tarafından alınmıs ve 350 sene boyunca Roma İmparatorlugu kontrolünde kalmıstır. 395’te Bizans İmparatorlugu’nun bir parçasialan adada halk Putperestlikten yavas yavas Ortodoksluk’a kaymıstır. 1191 yılında Aslan Yürekli RichardÜçüncü HaçliSeferi sırasında adaya yerlesmis ve daha sonra adayiTemplar sövalyeleri’ne satmıstır. 1192 yılında adayisatın alan Guy de Lusignan ve soyu 1489’da Venedikliler’in adayialısına kadar Kıbrıs’iyönetimi altında tutmuslardır.
Osmanli İdaresi ve İngiliz Dönemi
1571 yılında Osmanlılar adayifesetmisler ilk Türk yerlesimciler adaya bu tarihde gelmeye baslamıslardı. Bu gün ada da yasayan Kıbrıs Türkleri’nin (Barıs Harekâtı’ndan sonra Türkiye’den gelenler hariç) soyu bu Osmanliidaresinde adaya gönderilen Türklerden gelmektedir. 1571 tarihinden 1878′e dek Osmanliyönetiminde bulunan Kıbrıseyalet statüsünde olmustur. Hatta bu zaman diliminde Anadolu’da Akdeniz kenarındaki baziliman sehirleride Kıbrıs Eyaleti’ne baglanmıstır. 1877 – 1878 yıllariarsında gerçeklesen ve tarihte 93 Harbi olarakta biline Osmanlı-Rus Savasisonrasında OsmanliDevleti’nin Ruslar karsısındaki yenilgisi üzerine Ruslara karsifazla ödün vermemek amacıyla İngilizlerin istegi üzerine ada 92000 altına Britanya İmparatorlugu’na kiralandı. Osmanlimülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte yönetim tamamen İngilizlere geçti. İngilizler adayiyönetmek için “Komiser” tayin ettiler. 1914′de basayan Birinci Dünya Savası’nda Osmanlı’nın İngiltere kasısında ki Almanya’nın yanında savasa girmesi üzerine İngiltere adaya tamamen el koydugunu açıklayıp adaya vali tayin etti. Hem Birinci Dünya Savası yıllarında hem de Kurtulus Savası yıllarında İngiltere’ye bagliolmaya devam eden Kıbrıs adası Türk Kurtulus Savasisonrasında 1923′de imzalanan Lozan Barıs Antlasması’nın 20. Maddesi geregince İngiltere’ye ilhak edildi. 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı. 1931′den itibaren Rumların Enosis isyanibasladı Rumlar İngiliz valisinin konagıniyakınca İngiliz politikasisertlesti. Türk cemaati Enosis’e karsioldugunu açıkladı. 1939′da Almanya’nın Polonya’ya saldırısiile baslayan İkinci Dünya Savası’nda İngiltere Ortadogu’nun kontrolü için stratejik önemi olan adayielinden kaçırmamak için özerklik vaadinde bulunacagıniyaymasına ragmen Rumlar amaciise Enosis’di. 1943 yılında Kıbrıs AdasiTürk AzınlıgiKurumu (KATAK) kuruldu. Yalnız İngiltere güdümlü yapısinedeniyle gelisememesi üzerine Doktor Fazıl Küçük1944′de Kıbrıs Milli Türk Halk Partisi’ni kurdu. İkinci Dünya Savası’nın ardından bütün dünyada kolonilerin tasfiyesi egilimi yaygınlasınca Kıbrıs Rum Ortodoks Liderligine 18 Ekim1950′de basına Makarios III seçilmesi ile yogun bir kampanyaya giristi. Yunanistan Hükûmeti 1954′de Birlesmis Milletler’e ulusların kendi kaderlerini tayin haklarının (Self-determinasyon) Kıbrıs için de uygulanmasiyolunda basvuruda bulundu. Türkiye’nin karsiçıktıgibu istek ve Birlesmis Milletler’ce de reddedildi. Yunan terör örgütü EOKA1 Nisan1955’de adada faaliyete geçti. Rumlar arasında Enosisçi-Anti Enosisçi çatısmasibasladı. Türkiye ilk kez sorunda taraf olmayikabul etti ve 29 Agustos’ta Londra’da İngiltere ve Yunanistan’ın katıldıgitoplantıda Türkiye de temsil edildi. Konferans devam ederken EOKA terörünün Türkleri de hedef almaya baslamasikarsısında İstanbul’da ki mitingler kontrolden çıktı. Daha sonralari6-7 Eylül Olayları diye anılacak olan yagma ve tahribat Türkiye’deki Rumlar kadar diger azınlıklarida zarar gördü. İngiliz Hükûmeti karısıklıkların bas kıskırtıcısisıfatıyla Baspiskopos Makarios’u 1956′da Seysel Adaları’na sürdü. sumb arması]] Birlesmis Milletler’de Türkiye ilk kez taksim tezini açıkladı. İngiltere askerî üssünün kalmasikosuluyla self-determinasyon’u kabul etmeye yanastı. NATO arabuluculuk görevini üstlenince EOKA geçici olarak ateskes ilan etti; Makarios serbest bırakıldı. 15 Kasım1957′de Türk Mukavemet Teskilatı kuruldu. 1958 yılında gündeme gelen MacMillan Planı’na göre Kıbrıs’ın İngiliz Milletler Toplulugu içinde kalmasına ama Türkiye ve Yunanistan’la da baglara sahip olmasına karar verildi.
Zürih ve Londra’dan dogan yeni devlet Kıbrıs Cumhuriyeti
İki halk arasında baslayan çarpısmalar sonucu Rumların savundugu Enosis ve Türklerin savundugu Taksime karsibir orta yol olarak adanın bagımsızlıgifikri dogmustu. Bu fikrin İngiltere Yunanistan Türkiye ve ABD tarafından benimsenmesinden sonra İngiltere Basbakanive üç devletin dısisleri bakanlarının katılımıyla 11 subat1958′de Zürih Antlasması ve 19 subat1959′da da Londra Antlasması imzalandı. Bu anlasmaların altına İngiltere ve iki anavatan yanında adadaki her iki toplum da esit statüde iki kurucu ortak olarak imza attı. Londra ve Zürih Anlasmalarına uygun olarak hazırlanan Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasası ile buna bagliKurulus İttifak ve Garanti Antlasmaları’nın 16 Agustos1960’da yürürlüge girmesi ile iki uluslu bagımsız Kıbrıs Cumhuriyeti dogmus oldu. Bu fonksiyonel federatif bir ortaklık cumhuriyetiydi. Egemenlik ve bagımsızlık iki ulusal topluma ortaklasa verilmisti. CumhurbaskanılıniRum lider Makarios’un yaptıgiyeni cumhuriyetin cumhurbaskan yardımcısiTürk toplumu lideri Fazıl Küçük’tü.
1960′dan 1974′e
1960′da kurulan cumhuriyet tam bir ortaklık cumhuriyeti idi. Her iki toplumada nüfuslarına göre hern kurumda yeterli temsil hakkına sahipdi. Lakin Kıbrıs Cumhuriyeti cumhurbaskaniMakarios 30 Kasım 1963’de aralarında anayasanın degismez maddelerininde bulunddgu 13 maddeden olusan anayasa degisiklik önerilerini sundu. Bunlar arasında Kıbrıs Türkü olan Baskan Yardımcısı’nın veto hakkının ortadan kaldırılması; Temsilciler Meclisinde ayriçogunluklar ilkesinin ortadan kaldırılarak kararların basit çogunlukla alınması; ayribelediyelerin ortadan kaldırılmasigibi maddeler de bulunmaktaydı. ABD BaskaniKennedy Makarios’a bundan vazgeçmesini önerdi ve Türkiye tek taraflidegisiklikleri kabul etmeyecegini bildirdi. Kıbrıs Türkleri’nin de reddi üzerine Kıbrıs Rumları 21 Aralık1963’te Kıbrıs Türklerine karsiada çapında saldırıya geçerek önceden Yunanistan’la isbirligi içerisinde hazırlanmıs ve ada Türklerini 24 saat içerisinde yok etmeyi amaçlayan Akritas Planıniyürürlüge koydular. 21 Nisan 1966 tarihli Patris Gazetesi’nde yayınlanan bu plana göre Türk halkisindirilerek ada Yunanistan’a baglanacaktı. 21 Aralık 1963’te EOKA Akritas Planı’nın silahlieylem safhasıniuygulamaya koydu. KanliNoel adiverilen bu haftada EOKA yüzlerce Türk’ü öldürdü binlercesini yaraladiBu gelismeler ısıgında 27 Aralık 1963’te bir İngiliz komutasında üç garantör ülkenin askerleri barısikoruma kuvvet adialtında adada göreve basladı. 30 Aralık 1963’te Rumların saldırılarının durdugu yere Lefkosa’nın Türk ve Rum Kesimlerini ayıran Yesil Hat çizildi. 1964 Ocagında Londra’da üç garantör ülke ve adadaki toplum liderlerinin katıldıgibir konferans düzenlensede fakat olumlu bir sonuç alınamadı. 4 Mart 1964 yılında BM Güvenlik Konseyi 186 sayılikarariile Kıbrıs Hükûmeti’nden siddeti ve kan dökülmesini önleyecek kararlar almasıniistedi. Bu kararla birlikte ilk defa Rum Yönetimi Kıbrıs Hükûmeti olarak tanınmaya basladı. 4 Nisan 1964’te kontrolü karar mekanizmalarında artık Türklerin bulunmadıgiKıbrıs Cumhuriyeti’ne verilen BM Barıs Gücü adada göreve basladı. 4 Nisan 1964’de ise Makarios Kıbrıs Cumhuriyeti’ni kuran anlasmalaritek yönlü olarak feshettigini açıkladı. Bu olaylar neticesinde yüzlerce Türk’ün öldü veya yaralandı 103 köyden 30 bin Türk göçmen durumuna geldi Türklere ait ev ve mallar tahrip ve talan edildi. Bu saldırılarla aynianda Kıbrıs Türkleri devlet mekanizmasının bütün organlarından dıslanırlar ve 1960 yılında kurulan ortaklık cumhuriyeti yerine tamamen Rumlar’dan olusan bir devlet olustu. 1967’de Rum saldırılaritekrar basladı. Yunan ordusunun 15 bin askeri gayri resmî olarak adaya yerlestirildi. Türklere karsisürdürülen soykırımın kesilmesi için Türk ve Yunan basbakanlariarasında düzenlenen toplantibir sonuç vermeyince Türkiye askerî müdahalede bulunacagıniaçıkladı. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kurucusu ve İlk Cumhurbaskanı Rauf Raif Denktas TBMM hükûmete müdahale yetkisi verdi. Türk uçaklariKıbrıs üzerinde uçmaya basladı. Donanma ve çıkarma birlikleri harekete geçti. ABD’nin arabuluculuguyla Yunan birliklerinin geri çekilmesi saglanınca Türk harekâtidurduruldu. Yunanlılar üç Türk köyünden geri çekilirken arkalarında 24 ölü bıraktılar. 1964’ten beri Türkiye’de bulunan Rauf Denktas gizlice adaya gitti. Denktas Yunanlılarca tutuklandiama Türkiye ve ABD’nin baskısıyla iade edildi. Kıbrıs’ta nihai amaç Enosis’ti ama bunun kimin tarafından ve hangi yoldan gerçeklestirilecegi konusunda Makarios’la Cunta birbirlerine düsmüslerdi. 15 Temmuz 1974′de gerçeklesen darbe ile Makarios’u destekleyen Akel ve Edek mensuplarikatledilerek iktidara el konuldu ve geçici bir süre için Nicos Samson Cumhurbaskanlıgı’na getirildi. Adadaki İngiliz üssüne sıgınan Makarios Kıbrıs’iterk etmek zorunda kaldı. Durumu görüsmek üzere New York’a giden Makarios 19 Temmuz 1974’te BM Güvenlik Konseyi’nde konusma yapmak yaptı. Bu konusmasında Makarios EOKA-B’yi terörist örgüt olarak niteleyerek bunu Yunanistan’ın yönettigini ve Kıbrıs’ta darbe yaparak adayiisgale yeltendigini resmen açıkladı. Darbe ile Rumlar tarafından gerçeklestirilen Türk ve Rum katliami20 Temmuz 1974′de gerçeklesen Kıbrıs Barıs Harekâtiile son buldu.
Ayse tatile çıksın
Dönemin Türkiye BasbakaniBülent Ecevit adadaki Yunan isgalini önlemek amaciile müdahaleye karar verdikten sonra 1960 Antlasmalarına göre üç garantör devletten biri olan İngiltere ile birlikte müdahale etmek amacıyla görüsme yapmak için 16 Temmuz1974’te İngiltere’ye gitti. Fakat İngiltere böyle bir harekâta sıcak bakmadı. Bunun üzerine Türkiye hükûmeti 1960 Garanti Antlasması’ndan kaynaklanan tek yanlimüdahale hakkınikullanarak 20 Temmuz1974’te Barıs Harekatınigerçeklestirdi. “Ayse tatile çıksın” Ecevit’in İngiltere’den aldıgiyanıt üzerine Ankara’ya telefon açtıgında kullandıgive müdahalenin baslamasınibelirten bir sifreydi. Yapılan I. ve II. Harekât sonrasında bugünkü KKTC sınıriYesil Hat’a göre belirlendi. Türkiye’nin 1974 yılında adaya gerçeklestirmis oldugu müdahalenin uluslararasianlasmalardan kaynaklanan yasal bir zemine dayandıgive isgal olarak kesinlikle tanımlanamayacagigerek Avrupa Konseyi’nin 29 Temmuz 1974 tarih ve 573 sayılikararı gerekse de Atina Yüksek Mahkemesi’nin 21 Mart 1979 tarihinde aldıgi2658/79 sayılikararla tescil edilmistir. Avrupa Konseyi 573 sayılikararının 3. maddesinde;denmektedir. Atina Temyiz Mahkemesi ise karında;demektedir.
Kıbrıs Türk Federe Devleti
15 Temmuz 1974′de gerçeklesen darbe ve bunun sebebiyet verdigi olaylariizleyen aylarda Cenevre Konferansı yapılmıs ve bu Konferans’ta Kıbrıs’ta fiilen iki ayriözerk idarenin bulundugunu üç garantör ülke olan Türkiye Yunanistan ve İngiltere tarafından kabul edilmistir. Ancak 1974’te kurulan ve Cenevre Deklerasyonu’nda varlıgiteyid edilen Otonon Kıbrıs Türk Yönetimi Kıbrıs Türkleri’nin ihtiyaçlarınikarsılamaya yeterli degildi. Yeni dogan özgürlük ortamında Kıbrıs Türkleri’nin politik ekonomik sosyal ve idari ihtiyaçlarınikarsılamak ve Kıbrıs’ta ileride kurulacak iki kesimli federal bir Kıbrıs Cumhuriyeti’ne zemin hazırlamak için Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi 13 subat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti olarak yeniden düzenlenerek Fazıl Küçük tarafından ilan edildi. 1975’te kurulan Kıbrıs Türk Federe Devleti 1963’te Kıbrıs Türklerinin idare dısına atılmalariile baslayan ve önce Geçici Kıbrıs Türk Yönetimi seklinde gelisen bir sürecin sonunda ortaya çıkmıstır.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin İlani
Kıbrıs Rumları’nın kendilerini 1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti’nin devamiolduklarıniiddia etmeleri nedeniyle Kıbrıs Türkleri ile yapılacak anlasmalara yanasmamalarive Kıbrıs Türk Halkiüzerine izolasyonlariyogunlastırmalariüzerine Self-determinasyon hakkınikullanan Kıbrıs Türk Federe Devleti meclisi 15 Kasım1983′de oybirligi ile aldıgibir kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni ilan ettigini dünyaya duyurdu. KKTC’nin kurulus bildirgesini kurucu cumhurbaskaniRauf Denktas okudu. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kurulması Rum tarafının Yunanistan’ın ve bazidevletlerin yanısıra BM Güvenlik Konseyi’nin de tepkisini çekti. Güvenlik Konseyi 18 Kasım’da aldıgibir kararla bagımsızlık kararınikınadı. Türkiye Bagımsızlık kararisonrasında KKTC’yi ilk ve tek tanıyan ülke oldu. Türkiye’ye yakın bazidevletler Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni tanımanın esigine gelmislerdi ki ABD ve İngiltere’nin baskılariile bu kararlarından vazgeçtiler. 13 Mayıs1984’te de BM Güvenlik Konseyi 550 sayılikarariile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilanıniayrılıkçibir hareket olarak tanımladı.