Kibris Baris Harekati 20 Temmuz 1974 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti Türk Silahli Kuvvetleri‘nin Garanti AnIasmasi’nin III. maddesine istinaden gerçekIestirdigi askerî harekâtin adidir.
1571’de Osmanli yönetimi Kibris’ta yer aIdı. Daha önce Ada’da Venedikliler OsmanIı yönetimi Venedikliler’in elindeki mülkü Rum Ortodoks Kilisesi’ne aktardi. Kiliseye genis yetkiler verdi. Böylece Rum Kilisesi’ne ve toplumuna güç geldi. Giderek bu güç Türkiye’den gelip yerlesen Türkler’e karsi kullanilacakti. egemendiler.
1878’de Rusya karsisinda zor durumda kalan Osmanli Kibris’in yönetimini geçici olarak Ingiltere’ye verdi. Birinci Dünya Savasi’nda da Ingiltere Kibris’a el koydu. 1950’Ierin sonlarinda bagimsizlik hareketi basladi ve uluslararasi anlasmalara dayanan bir Türk-Rum Ortak Devleti kuruldu. Fakat Rumlar böyle bir Ortak Devlet’e razi olmadilar. Kibris’in tüm yönetimine kendileri el koyma yoluna gittiler: anlasmalari uluslararasi anIasmalari çigneyerek ve Anayasayi çigneyerek ve soykirimla Türkler’e saldirilarda bulunarak Rumlar 1963 yilinda Ortak Devlet’i yiktilar.
Zürih Antlaşması: (11 Subat 1959)
Madde 3: Bu Antlasma hükümlerinin herhangi birinin ihlali (çignenmesi) halinde Yunanistan Türkiye ve Ingiltere bu hükümlere saygiyi saglamak için gerekli girisimlerin yapilmasi ve önlemlerin alinmasi maksadiyla aralarinda danismalarda bulunmayi üstlenirler. Üç garantör devletten biri birlikte veya birbirlerine danisarak (isbirligi halinde) hareket etmek olanagi bulunmadigi taktirde bu antlasmanin olusturdugu durumu (state of affairs) münhasiran yeniden olusturmak gayesi ile hareket etmek hakkini korumaktadirlar.
Atina Yüksek Mahkemesi 21 Mart 1979 tarihinde aldigi kararla Türkiye’nin müdahalesinin Garanti Anlasmasi’nin IV. maddesine göre yasal oldugunu onaylamistir. Avrupa Konseyi de 29 Temmuz 1974 tarihinde almis oldugu 873 sayili karar ile Türk müdahalesinin yerinde oldugunu kabul etmistir.
Harekat Kodu: Ayşe Tatile Çıksın
5 Temmuz 1974′te Türkiye Yunanistan ve ingiltere dışişleri bakanIari I. Cenevre Konferansi çaIısmalarına başladı. 30 Temmuz’da sona eren konferansta Türk tarafinin istekleri dogrultusunda: ‘Ada’da bir güvenlik bölgesinin kurulmasi Rum ve YunanTürk bölgelerin derhal bosaltilmasi esir durumda olan asker ve sivillerin mübâdele edilmeleri veya serbest birakilmalari barisin saglanmasi ile birlikte anayasaya uygun bir hükûmetin yeniden kurulmasinin temini Kibris Cumhuriyeti’nde Kibris Türk Toplumu ile Kibris Rum Toplumu olmak üzere iki otonom isgalindeki idarenin mevcûdiyeti’ kabul ve ilan edildi.
Basbakan Bülent Ecevit adada geIismelerin kötüye gitmesi sebebi ile diplomatik görüsmeler yapmak üzere Londra’ya gitti. Ancak Ecevit’e ragmen Basbakan Yardimcisi Necmettin Erbakan Genel Kurmay Baskani’na Kibris Baris Harekatini baslatma emrini verdi. Erbakan’in plani adanin tamamini ele geçirdikten sonra masada topraklarin bir kismindan Kibris Türk Devleti’nin taninmasi karsiligi verilmesiydi.
Günün erken saatlerinde Türk Ordusunun Kara Deniz ve Hava Kuvvetleri Kibris’a havadan indirdirme ve denizden çikarma yapmaya basladi.Acil olarak toplanan TBMM Hükümete genel savas açma yetkisi verdi. 14 ilde sikiyönetim ilan edildi.
Bu karar Ingiltere ve Yunanistan Büyükelçilerine bildirildigi gibi Ankara’da bulunan ABD Disisleri Bakan Yardimcisi Sisco’ya da iletildi.Pakistan Afganistan ve IranTürkiye’ye yardim sözü verdi.Libya Devlet Baskani Kaddafi ihtiyaç duyulan tüm askerî mühimmatlarin kullanilabilecegini bildirdi.
Türk kuvvetleri 22 Temmuz’da Girne’yi ele geçirdi. Türk parasütçüleri Kibris’in baskenti Lefkosa’nin Türk kesimine indi. Yunan birliklerinin Ada’da garantör olarak bulunan Türk birligine saldirmasi ise çarpismalarin Ada geneline yayilmasina neden oldu. 22 Temmuz aksami Türkiye BM Güvenlik Konseyi’nin ateskes kararini kabul etti. Türk müdâhalesi sonucu Yunanistan’daki cunta idaresi ve Kibris Nikos Sampson Hükûmeti de yikilmistir.
II. Baris Harekati
Ancak 8 Agustos’ta II. Cenevre Konferansi’nin yapilmakta oldugu zamanda Türklerin ‘iyi niyet jesti’ olarak Limasol ve Larnaka civarinda bir miktar köyü bosaltmis olmalarina ragmenMillî Muhâfiz Alayi ve EOKA-B isgal ettikleri yerleri tahliye etmedikleri gibi ellerindeki esirleri de serbest birakmamislardir.
Türkiye Rum-Yunan hükümetleriyle anlasmanin mümkün olmadigi kararinr vararak 14 Agustos’ta baslayip 16 Agustos’ta sona eren üç günlük II. Baris Harekatini gerçekIestirdi. Harekat neticesinde bir taraftan Magosa’ya diger taraftan Lefke’ye varilarak Türk tarafinin sinirlari çizildi.
O tarihlerdeki gazete manşetleri
